انباشتگی در شترمرغ
انباشتگی در شترمرغ
انباشتگي عبارتست از تجمع مواد غذايي يا غير غذايي در پيش معده که متعاقب آن حرکات گوارشي متوقف شده و سرانجام پرنده در اثر گرسنگي مفرط و ضعف شديد تلف مي شود.
..انباشتگي پيش ازآنکه علامت يک بيماري باشد، ناهنجاري رفتاريست، استرسهاي مختلف وارده به شتر مرغ مانند استرس جدايي از والدين ، استرس ناکامي در يافتن غذا، استرس ناتواني در جهت يابي و غيره مي توانند باعث بروز ناهنجاري هاي رفتاري مثل نوک زدنهاي غيرطبيعي وتغيير رفتار تغذيه اي گردند که اغلب منجر به خوردن مواد موجود در بستر مانند شدن ، سنگريزه ، سنگ، علوفه، خشک ، تيغه هاي بلند علوفه ها و غيره مي شوند. ..
بطورکلي هر يک از استرسهاي عنوان شده بعنوان مقدمه اي براي آغاز بيماري محسوب مي شود. در مورد هريک از اين استرس ها توضيحات مختصري آورده شده است:
..
استرس ناتواني در جهت يابي
ذهن شترمرغ نقشه اي از محيطي که در آن زندگي مي کند را در اختيار دارد و هميشه نسبت به موقعيتش در محيط آگاه است يا به عبارتي مي داند در چه قسمتي از نقشه واقع شده است. در مزرعه هنگامي که شترمرغ به محيط جديدي منتقل مي شود، به عنوان مثال از يک پن به پن ديگر يا از مزرعه اي به مزرعه ديگر، نقشه محيط جديد براي پرنده ناشناخته است. اين امر باعث ناتواني پرنده در جهت يابي مي شود و مدتي طول مي کشد تا با محيط سازگاري پيدا کند . اين ناتواني عمدتا” ايجاد استرس در پرنده مي نمايد.
..
استرس جدايي از والدين
دوري وجدايي از والدين باعث ايجاد استرس و بروز صداي لرزشي در جوجه ها مي گردد. در صورتي که اين استرس تداوم يابد جوجه دپرس شده و دچار ناهنجاري رفتاري مي شود.
..
استرس ناکامي در يافتن غذا
اين استرس عمدتا” به دنبال تغيير جيره غذايي و استفاده از مواد غذايي جديد و ناشناخته در جيره رخ مي دهد در پرندگان بالغ عدم توانايي در دستيابي به يک شريک جنسي مي تواند عامل مسبب بروز اين استرس باشد. ضمنا” در مزارع با تراکم بالا ، بخصوص هنگامي که در يک پن شترمرغهايي با جثه هاي متفاوت نگهداري مي شوند، شترمرغهاي کوچکتر عمدتا” در رقابت براي دستيابي به غذا ناموفق بوده و گرسنه مي مانند و اين امر مي تواند عامل بروز استرس در چنين پرندگاني باشد.
..
شن و سنگريزه مي توانند با عبور از سنگدان و ورود به روده باعث انسداد سکوم شوند. مواد خارجي نوک تيز با نفوذ به ديواره ، پيش معده و سنگدان باعث ايجاد يک عفونت موضعي با پريتونيت و سپتي سمي مي شوند؛ ولي بطور کلي در تمامي موارد نتيجه بروز استاز گوارشي ثانويه ، لاغري مفرط و در نهايت مرگ مي باشند.
..
علايم باليني
چنين کيس هايي علايمي مبني بر لاغري مفرط و استاز گوارشي را نشان خواهند داد. برخي از اين علايم عبارتند از : توقف رشد، کاهش وزن ، لاغري و در نهايت در اثر ضعف شديد توانايي ايستادن را از دست داده و در صورت عدم رسيدگي تلف مي شوند.
..
تشخيص
علاوه بر علايم باليني فوق از روشهاي ملامسه ، اندوسکوپي و راديوگرافي هم مي توان درتشخيص انباشتگي استفاده نمود. در روش ملامسه با لمس کردن ناحيه آناتوميکي پيش معده ( 15- 10 سانتي متر پشت جناغ ، سمت چپ خط مياني شکم ) مي توان به راحتي پي به اتساع پيش معده برد و در صورتي که علت انباشتگي شن و سنگريزه باشد در ملامسه ، روده ها هم مي توان اغلب اين مواد را لمس نمود. در روش راديو گرافي ، پس از بيهوش کردن پرنده از نماهاي جانبي (Lateral) و پشتي – شکمي (Dosoventral) ناحيه شکم مي توان مواد خارجي تجمع يافته ( مانند فلزات ، شن و سنگ ) را با دانسيته ء بيشتري مشاهده نمود. در شترمرغهاي بالغ ، بدون نياز به بيهوشي با استفاده از نماي جانبي مايل (Lateral Oblique) از بخش قدامي و خلفي ران مي توان تصاوير مناسبي براي تشخيص تهيه نمود.
..
تشخيص تفريقي
انباشتگي بايد با استفاده از روشهاي عنوان شده ء فوق از بيماريهايي مانند استاز معدي ، مگاباکتريوزيس ، التهاب قارچي پيش معده ، التهاب انگلي پيش معده ، بوتوليسم و تحليل عضلاني تغذيه اي تشخيص داده شود.
..
علايم کالبد گشايي
آزمايشات پس از مرگ ، لاغري مفرط همراه با تحليل چربي هاي ناودان کرونر قلب و هيپرتروفي لايه کويلين سنگدان را نشان مي دهد( لايه کويلين در حالت طبيعي ظاهر صاف و هموار دارد، درصورت تداوم استاز معدي و توقف انقباضات سنگدان ، اين لايه از حالت طبيعي خارج شده ، شل و چين خورده مي گردد که اصطلاحا” به اين حالت هيپروتروفي لايه کويلين مي گويند).
از علايم واضح ديگر در کالبد گشايي، تجمع مواد خارجي در پيش معده است. درمواردي که عامل انباشتگي مواد خشبي باشد، تجمع ساقه هاي بلند علوفه در پيش معده همراه با سنگدان خالي مشاهده مي شود و درصورتي که انباشتگي با شن و سنگريزه باشد، تجمع اين مواد را مي توان در روده کوچک و سکوم هم مشاهده نمود.
..
درمان
درمان شامل خروج از انباشته شده از پيش معده مي باشد و بايد قبل از اينکه پرنده دچار ضعف شديد شود انجام گيرد. روشهاي درمان انباشتگي در شتر مرغ عبارتند از:
1. شستشوي معدي
2. روش جراحي
..
پيشگيري
بطور کلي مهمترين مسئله در پيشگيري از وقوع بيماري ، جلوگيري از وقوع عوامل استرس زاست.
برخي از اين روش ها عبارتند از:
..
پيشگيري از استرس ناتواني در جهت يابي
براي پيشگيري از وقوع اين استرس بايد از جابجايي هاي بيهوده ممانعت به عمل آورد و هرتغيير مکاني بايد به تدريج صورت گيرد تا به پرنده اجازه سازگاري با محيط جديد داده شود؛ بدين منظور مي توان جوجه ها را در روزهاي اوليه ء جابجايي بطور موقت روزانه به جايگاه اوليه شان منتقل نمود تا از اين طريق با يادآوري مکان قبلي ، رفتارهاي قالبي شان مانند خوردن و نوک زدن را به ياد آورند. درصورتي که پرنده در محيط جديد احساس ناامني نمايد ، يک شخص يا يکي از والدين را بايد چند روز اول جابجايي کنار پرنده قرار داد. به عبارتي هيچ گاه نبايد پرنده اي را که به محيط جديدي انتقال يافته تنها گذاشت.
..
پيشگيري از استرس جدايي از والدين
براي پيشگيري از وقوع اين استرس روشهاي زير قابل ذکرند:
الف ) در شرايط فارم که جوجه ها به طور مصنوعي پرورش مي يابند، انسان نقش والدين جوجه را بر عهده دارد؛ استفاده از لباسهاي يک رنگ و يک شکل براي افرادي که با جوجه ها در ارتباطند باعث مي شوند تا جوجه ها توانايي تفريق بين افراد مختلف را نداشته و در تمام طول شبانه روز وجود والدين را در کنارشان احساس کنند.
ب ) استفاده از آدمکهايي با لباس مشابه افراد مرتبط با جوجه ها در داخل و خارج پن در کاهش اين استرس مؤثرند.
پ ) تحقيقات انجام شده نشان مي دهد که حضور خرگوش در 3 هفته اول زندگي در پن جوجه ها ، در کاهش بروز اين استرس نقش مهمي دارد.
..
پيشگيري از استرس ناکامي در يافتن غذا
براي پيشگيري از وقوع اين استرس بايد جيره ها به تدريج تغيير يابند و از قرار گرفتن جوجه هايي با جثه هاي متفاوت و تراکم بيش از حد دريک پن نيز جلو گيري گردد.
کليه مواد مسبب انباشتگي مانند تيغه هاي بلند علوفه ها ، سنگ هاي درشت و مواد خارجي نوک تيز بايد از بستر جمع آوري گردند.